Mitologia eksperymentalna
wykład [eksperymenty fizyczne]
19 października 2024 roku, godz. 17.30
Jak działa piorun Zeusa i inne artefakty olimpijskich bogów
warsztat
20 października 2024 roku
- grupa: 11.30-12.15
grupa wiekowa: 9-15 lat, limit osób w grupie: 15
- grupa: 12.45-13.30
grupa wiekowa: 9-15 lat, limit osób w grupie: 15
***
Mitologia eksperymentalna
wykład
Zeus to główne bóstwo greckiego panteonu, a głównym atrybutem Zeusa jest piorun. Żeby zrozumieć, jak Zeus mógł miotać piorunami, należy zacząć od wyjaśnienia, co to jest elektryzowanie ciał. Dziś wiemy, że polega ono na rozdzielaniu ładunków elektrycznych (dodatnich i ujemnych). Jeśli ładunki poruszają się, powstaje prąd elektryczny. Okazuje się, że prąd może płynąć nie tylko w metalowych przewodach (do czego jesteśmy przyzwyczajeni), ale również w gazach! Jakie mogą być skutki przepływu prądu elektrycznego? Mogą być groźne dla człowieka, ale mogą być też piękne, jak na przykład zorza polarna i fascynujące jak na przykład lewitacja. Czyżby to dzięki lewitacji działały skrzydlate sandały Hermesa? Nawet jeżeli nie, to wiemy na pewno, że zjawisko lewitacji może być wykorzystywane do budowy bardzo szybkich pociągów. Zilustrujemy to wspólnie wykonywanymi pokazami.
Jak działa piorun Zeusa i inne artefakty olimpijskich bogów
warsztat
Piorun, to jedno ze zjawisk elektrycznych zachodzących w przyrodzie. Starożytni Grecy przypisywali umiejętność miotania piorunami Zeusowi. W trakcie warsztatów spróbujemy wykonać doświadczenia, które pokażą, że zjawisko to można wyjaśnić nie uciekając się do magii, ale korzystając z praw fizyki! Na początek zastanowimy się, na czym polega elektryzowanie ciał? Jakimi sposobami możemy tego dokonać? Przekonamy się, że rzeczywiście istnieją dwa rodzaje ładunków (dodatnie i ujemne). Elektryzując ciała, czy to przez pocieranie (np. drogocennego dla starożytnych Greków bursztynu), czy to przez dotyk, czy to przez indukcję nie wytwarzamy dodatkowych ładunków, ale jedynie je przemieszczamy. Procesami tymi rządzi zasada zachowania ładunku. Jeśli ładunki poruszają, się powstaje prąd elektryczny. Okazuje się, że prąd elektryczny może płynąć nie tylko w metalach, ale również w gazach czego przykładem jest zorza polarna. W pewnych warunkach prąd elektryczny może płynąć nawet w szkle, które zwykle bardzo słabym przewodnikiem (jest izolatorem). Pokażemy też jak zmieniają się właściwości metali i półprzewodników wraz z obniżaniem temperatury – aż do temperatury ciekłego azotu. Wspólnie zbadamy zasadę działa silnika elektrycznego, a na zakończenie zajmiemy się zjawiskiem lewitacji magnetycznej, które być może wykorzystywał w swych latających sandałach Hermes. Te i inne zjawiska zilustrujemy wspólnie wykonywanymi pokazami.
***
prof. dr hab. Andrzej Wysmołek
biogram
Pracuje na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego. Odbył wiele staży naukowych w zagranicznych ośrodkach naukowych, między innymi w Instytucie Maxa Plancka w Stuttgarcie oraz w High Magnetic Field Laboratory w Grenoble. Był stypendystą Fundacji na rzecz Nauki Polskiej oraz Fundacji Alexandra von Humboldta. Zajmuje się głównie badaniami optycznymi półprzewodników oraz nanostruktur półprzewodnikowych, w szczególności układami hybrydowymi grafenu z dichalkogenkami metali przejściowych oraz heksagonalnym azotkiem boru. Takie struktury warstwowe, przypominające klocki Lego w nanoskali, mogą dostarczyć zupełnie nowych rozwiązań w nanotechnologii. Jest współautorem prawie 200 artykułów naukowych (cytowanych prawie 3000 razy) i laureatem wielu nagród naukowych Rektora Uniwersytetu Warszawskiego. Przez dwie kadencje pełnił funkcję prodziekana ds. studenckich Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego. Angażuje się we wspieranie projektów studenckich w ramach przestrzeni projektowej Makerspace@UW, którą kieruje. Aktualnie pełni też funkcję przewodniczącego Komitetu Głównego Olimpiady Fizycznej. Za osiągnięcia dydaktyczne w roku 2021 otrzymał Nagrodę Dydaktyczną Rektora Uniwersytetu Warszawskiego.